Phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường tưởng chừng như trái ngược, nhưng thực tế lại có thể song hành nếu được đặt trên nền tảng đúng đắn. Kinh tế xanh chính là cách mà ngày càng nhiều người, doanh nghiệp và cộng đồng đang lựa chọn để phát triển bền vững hơn, vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa giữ gìn sự cân bằng của tự nhiên.
Qua bài viết này bạn không chỉ có cái nhìn rõ ràng hơn về kinh tế xanh, mà còn được chia sẻ những câu chuyện thực tế về phát triển kinh tế xanh nơi kinh tế và thiên nhiên hòa quyện, nơi những thay đổi nhỏ đã và đang tạo nên tác động tích cực cho môi trường sống cũng như chất lượng cuộc sống.
1. Kinh tế xanh là gì?
Kinh tế xanh là một mô hình phát triển kinh tế mới, trong đó yếu tố môi trường và sự bền vững được đặt ngang hàng với tăng trưởng và lợi nhuận. Theo định nghĩa của Liên Hợp Quốc, kinh tế xanh là một nền kinh tế phát thải carbon thấp, sử dụng tài nguyên hiệu quả và đảm bảo sự hòa nhập xã hội. Mục tiêu của nó là tạo ra việc làm, tăng thu nhập thông qua những khoản đầu tư cả từ khu vực công lẫn tư nhân vào các hoạt động và hạ tầng thân thiện với môi trường.
Điểm nổi bật của kinh tế xanh là hướng đến giảm khí thải, hạn chế ô nhiễm, tiết kiệm năng lượng – tài nguyên, đồng thời bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Đây là một cách tiếp cận giúp con người tiếp tục phát triển kinh tế mà không làm cạn kiệt những nguồn tài nguyên quý giá mà chúng ta đang phụ thuộc.
Không giống như mô hình kinh tế truyền thống thường đặt nặng mục tiêu tăng trưởng nhanh chóng mà ít quan tâm đến hệ quả môi trường, kinh tế xanh tìm kiếm sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ tự nhiên. Nó nhấn mạnh rằng tài nguyên trên hành tinh là hữu hạn, và nếu không thay đổi tư duy phát triển, chúng ta sẽ phải trả giá bằng môi trường sống chính của mình.
2. Vai trò của kinh tế xanh
- Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, giảm ô nhiễm môi trường: Kinh tế xanh giúp hạn chế khai thác quá mức tài nguyên, giảm thiểu khí thải, rác thải và ô nhiễm nước, không khí, đất. Điều này giúp bảo tồn hệ sinh thái, duy trì môi trường sống lành mạnh cho cả con người và thiên nhiên.
- Tạo động lực tăng trưởng kinh tế lâu dài: Thay vì phát triển nhanh nhưng dễ gây kiệt quệ tài nguyên, kinh tế xanh hướng đến mô hình tăng trưởng bền vững, tận dụng năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và các giải pháp tuần hoàn. Nhờ đó, nền kinh tế vẫn tăng trưởng mà không phải đánh đổi môi trường.
- Nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng: Kinh tế xanh hướng tới một xã hội phát triển hài hòa: không khí sạch hơn, thực phẩm an toàn hơn, thành phố sống tốt hơn. Khi môi trường được bảo vệ, sức khỏe con người cũng được cải thiện, và chất lượng cuộc sống được nâng cao rõ rệt.
- Giảm rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu: Kinh tế xanh giúp tăng khả năng chống chịu của xã hội và nền kinh tế trước những tác động từ biến đổi khí hậu. Sản xuất ít phát thải, quản lý tài nguyên tốt, sử dụng năng lượng sạch chính là cách giảm thiểu các rủi ro môi trường trong dài hạn.
3. 5 nguyên tắc của nền kinh tế xanh
Nguyên tắc an sinh
- Đặt con người làm trung tâm của sự phát triển.
- Tạo ra sự thịnh vượng chung cho tất cả mọi người.
- Hướng đến các sinh kế xanh, công việc bền vững.
- Đầu tư vào giáo dục, hạ tầng xanh, hệ sinh thái bền vững.
- Tăng cường vốn con người, xã hội, tự nhiên và vật chất.
Nguyên tắc công bằng
- Đảm bảo sự công bằng giữa các tầng lớp xã hội và giữa các thế hệ.
- Chia sẻ lợi ích, chi phí và cơ hội một cách công bằng.
- Tăng cường trao quyền cho phụ nữ, nhóm yếu thế, cộng đồng bản địa.
- Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp xã hội và sinh kế bền vững.
- Thúc đẩy quá trình chuyển đổi công bằng, không để ai bị bỏ lại phía sau.
Nguyên tắc ranh giới hành tinh
- Phát triển trong giới hạn sinh thái của hành tinh.
- Bảo vệ và phục hồi đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên.
- Thừa nhận khả năng thay thế hạn chế của vốn tự nhiên.
- Đầu tư vào các hệ sinh thái và quản lý tài nguyên bền vững.
- Áp dụng nguyên tắc phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro sinh thái.
Nguyên tắc hiệu quả và đầy đủ
- Thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững.
- Xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên, ít carbon.
- Điều chỉnh giá cả và trợ cấp theo đúng chi phí môi trường – xã hội.
- Tối ưu hóa nguồn lực và hạn chế lãng phí tài nguyên thiên nhiên.
- Khuyến khích mô hình phát triển phù hợp với giới hạn sinh thái.
Nguyên tắc quản trị tốt
- Tổ chức hệ thống quản trị hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm.
- Có sự phối hợp giữa các ngành, cấp, cộng đồng và khu vực tư nhân.
- Ra quyết định dựa trên bằng chứng, có sự tham gia của người dân.
- Phát triển hệ thống tài chính xanh hướng đến lợi ích xã hội.
- Tôn trọng quyền con người, dân chủ và công bằng trong quản lý.
4. Câu chuyện về thi trường tín chỉ carbon tại Việt Nam
Một trong những bước đi thực tế của Việt Nam trong hành trình kinh tế xanh là phát triển thị trường tín chỉ carbon nơi mà lượng khí thải CO₂ cắt giảm được quy đổi thành tài sản có giá trị giao dịch.
Thay vì chỉ cắt giảm phát thải vì trách nhiệm môi trường, nhiều doanh nghiệp và địa phương đã bắt đầu biến khí thải thành lợi ích kinh tế. Ví dụ, các dự án trồng rừng hấp thụ carbon tại Quảng Nam không chỉ phục hồi hệ sinh thái mà còn tạo ra hàng nghìn tín chỉ carbon mỗi năm để bán cho các doanh nghiệp cần bù đắp lượng phát thải của họ.
Một số nhà máy cũng đang đổi mới công nghệ để giảm phát thải, vừa tiết kiệm chi phí năng lượng, vừa có thể tham gia vào thị trường carbon. Chính phủ Việt Nam đang đẩy mạnh hoàn thiện chính sách, và dự kiến đến năm 2025 sẽ vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon, mở ra cơ hội cho nhiều ngành kinh tế cùng tham gia.
Đây là một minh chứng sống động rằng: phát triển kinh tế xanh không chỉ là lý thuyết, mà đang dần trở thành thực tế tại Việt Nam.
Mai Trần Bách |
15 giờ
